Vergi Hukuku
Vergilendirme işlemi hangi aşamalardan oluşur?
1-Tarh 2- Tebliğ 3-Tahakkuk 4– Tahsil
Verginin tarhı nedir?
Verginin tarhı, vergi alacağının kanunlarda gösterilen matrah ve oranlar üzerinden hesaplanarak miktarının belirlenmesidir.
Verginin tebliği nedir?
Vergilendirmeyi ilgilendiren ve hüküm ifade eden hususların vergi idaresi tarafından mükellefe, bunların kanuni temsilcilerine, umumi vekillerine veya vergi cezası kesilenlere bildirilmesidir.
Verginin tahakkuku nedir?
Vergi tahakkuku, alınan ve tebliğ edilen bir verginin ödenmesi gereken aşamaya gelmesidir. Beyanname üzerinden tahsil edilen vergiler tahakkuk fişi ile tahakkuk ettirilir. Tahakkuk fişi mükelleflerin bilgisine sunulur. Bu tahakkuk fişi, verginin ödenmesi gerektiğini belirten bir belgedir.
Verginin tahsili nedir?
Tarh, tebliğ ve tahakkuk aşamalarından sonraki aşama verginin ödenmesi aşamasıdır.
Vergi dairesinden defter ve belge isteme yazısı geldi. Ne yapmalıyım?
Gerçek ve tüzel kişiler muhafaza etmek zorunda oldukları her türlü defter, belge ve karneler ile vermek zorunda bulundukları bilgilere ilişkin mikro fiş, mikro film, manyetik teyp, disket ve benzeri ortamlardaki kayıtlarını ve bu kayıtlara erişim veya kayıtları okunabilir hale getirmek için gerekli tüm bilgi ve şifreleri muhafaza süresi içerisinde yetkili makam ve memurların talebi üzerine ibraz ve inceleme için arz etmek zorundadırlar (VUK m.256).
Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler veya gizleyenler hakkında 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Varlığı noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olduğu halde, inceleme sırasında vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesi, gizleme olarak kabul edilir. Mükellef, 15 gün içinde defter ve belgeleri ibraz etmek zorundadır (VUK m.14).
Vergi incelemesi nedir?
Vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır.
Vergi incelemesi kimler tarafından yapılır?
Vergi Usul Kanununa göre vergi incelemesi; Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır. Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisini haizdir.
Vergi incelemesi nerede yapılır?
Vergi incelemeleri, esas itibariyle incelemeye tabi olan mükellefin iş yerinde yapılır.
İş yerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi zaruri sebeplerle incelemenin yerinde yapılması imkansız olur veya mükellef ve vergi sorumluluları isterlerse inceleme dairede yapılabilir. Bu takdirde incelemeye tabi olanın lüzumlu defter ve vesikalarını daireye getirmesi kendisinden yazılı olarak istenilir.
İncelemenin dairede yapılması halinde istenilen defter veya vesikaları belli edilen zamanda mazeretsiz olarak getirmeyenler, bunları ibraz etmemiş sayılırlar. Haklı bir mazeret gösterenlere, defter ve vesikalarını daireye getirmesi için münasip bir mühlet verilir
Uygulamada vergi mahremiyeti veya işyerinin uygun olmaması nedeniyle inceleme ilgili denetim biriminin çalışma ofislerinde de yapılabilmektedir. Bu durumda, defter veya vesikaların ibrazı için uygun süre talep edilir.
Vergi incelemesi sırasında mükellefin hakları nelerdir?
*İnceleme Elamanının Kimliğini İbraz Mecburiyeti,
*İncelemenin işyerinde yapılması,
*Vergi incelemesinin konusunun öğrenilmesi ,
*Defter ve belgelerin ibrazı için ek süre talep edilmesi,
*İncelemenin mesai saatleri dışında yapılmamasını isteme,
*İnceleme bittiğinde, bunun yapıldığına dair belge isteme,
*Ödenecek verginin doğru miktarının bulunmasını isteme,
*Vergi incelemelerinin belirli sürelerde bitirilmesini isteme,
*Vergi mahremiyetine uyulmasını isteme,
*Aramalı incelemelerde arama kararının bir örneğini isteme,
*Arama yoluyla el konulan defter ve belgelerin ayrıştırmasının kendi gözetimi ve katılımı altında yapılmasını isteme,
*Aramada el konulan belgelerden vergi ile ilgili olmayanlarını isteme,
*Aramada el konulan defter, belgelerin ayrıntılı tespitini ve bilgisayarların yedeklerinin alınmasının kurallara uygun olarak yapılmasını isteme,
*Aramada el konulan defter, belge ve kayıtlardan gerektiğinde suret ve kayıtlar çıkarma,
*Kayıtların işlenmesi için ek süre isteme hakkı,
*Aramalı vergi incelemesinin öncelikli bitirilmesini isteme,
*Asılsız ihbara dayalı incelemelerde ihbarcının adını isteme,
Vergi incelemesi sonrasında nasıl bir süreç işler?
Vergi inceleme raporunun tamamlanmasından sonra, dosya takdir komisyonuna sevk edilir. Takdir komisyonu tarafından 213 S. GVK. M. 30 gereği re’sen tarhiyat yapılır. Yapılan tarhiyat mükellefe ihbarname ile bildirilir. Tarhiyata karşı 30 gün içerinde vergi mahkemelerinde dava açılabilir. Davanın açılması ile tarhiyat işleminin yürütmesi kendiliğinden durur. Açılan davanın reddi veya süresi içerisinde dava açılmaması halinde vergi borcu tahakkuk eder. Davanın reddi halinde mükellefe 2 nolu ihbarname gönderilir. İstinaf veya temyiz incelemesi sırasında yürütmeyi durdurma kararı verilmezse, vergilendirme işleminin tahsil aşamasına geçilir.
Ödeme emri nedir?
Ödeme emri, vergi borcunun tahsil aşamasının başlangıcını teşkil eder. Tarhiyata karşı açılan davanın reddi veya dava açılmaması halinde, ilgili vergi dairesi tarafından ödeme emri düzenlenir. Ödeme emrine karşı 15 gün içerisinde dava açılabilir. Ancak ödeme emrine karşı dava açma sebepleri sınırlıdır.
*Borcunun olmadığı,
*Borcunu kısmen veya tamamen ödediği,
*Borcun zamanaşımına uğradığı
Sebeplerine dayalı olarak dava açılabilir. Ödeme emrine karşı açılan davada yürütmenin durdurulması talebinde bulunmak gereklidir. Aksi halde vergi dairesince tahsil işlemlerine devam edilir.
Ödeme emrine karşı açılan davada yürütmeyi durdurma kararı verilmemesi veya davanın reddi halinde, vergi dairesi tarafından haciz işlemlerine başlanır. Haczin kesinleşmesinden sonra hacizli mallar satılarak paraya çevrilir ve vergi alacağı tahsil edilir.
Vergi mahkemelerinde dava açma süresi geçmiş ise başvurabileceğim bir hukuki yol var mı?
Dava açma süresi geçtikten sonra vergilendirme işleminde hata bulunması halinde, Mükellefler, vergi muamelelerindeki hataların düzeltilmesini vergi dairesinden yazı ile isteyebilirler. Vergi dairesinin ilgili servisi düzeltme talebini kendi mütalaasını da ilave ederek, düzeltme merciine gönderir.
Düzeltme mercii talebi yerinde gördüğü takdirde, düzeltmenin yapılmasını emreder; yerinde görmediği takdirde, keyfiyet düzeltmeyi isteyene yazı ile tebliğ olunur. İdarece tereddüt edilmeyen açık ve mutlak vergi hataları re’sen düzeltilir. Kendi aleyhlerine düzeltme yapılan kimselerin düzeltmeye karşı vergi mahkemesinde dava açma hakları mahfuzdur.
Vergi mahkemesinde dava açma süresi geçtikten sonra yaptıkları düzeltme talepleri reddolunanlar şikayet yolu ile Maliye Bakanlığına müracaat edebilirler.
Bu madde gereğince il özel idare vergileri hakkında valiliğe ve belediye vergileri hakkında belediye başkanlığına müracaat edilir.
Vergi hatası nedir?
Vergi hatası, vergiye mütaallik hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınmasıdır.
Vergi hataları hesap hataları ve vergilendirme hataları olmak üzere ikiye ayrılır.
Hesap hataları şunlardır:
1. Matrah hataları: Vergilendirme ile ilgili beyanname, tahakkuk fişi, ihbarname, tekalif cetveli ve kararlarda matraha ait rakamların veya indirimlerin eksik veya fazla gösterilmiş veya hesaplanmış olmasıdır.
2. Vergi miktarında hatalar: Vergi nispet ve tarifelerinin yanlış uygulanması, mahsupların yapılmamış veya yanlış yapılmış olması, birinci bentte yazılı vesikalarda verginin eksik veya fazla hesaplanmış veya gösterilmiş olmasıdır.
3. Verginin mükerrer olması: Aynı vergi kanununun uygulanmasında belli bir vergilendirme dönemi için aynı matrah üzerinden bir defadan fazla vergi istenmesi veya alınmasıdır.
Vergilendirme hataları şunlardır:
1. Mükellefin şahsında hata: Bir verginin asıl borçlusu yerine başka bir kişiden istenmesi veya alınmasıdır;
2. Mükellefiyette hata: Açık olarak vergiye tabi olmayan veya vergiden muaf bulunan kimselerden vergi istenmesi veya alınmasıdır;
3. Mevzuda hata: Açık olarak vergi mevzuuna girmeyen veya vergiden müstesna bulunan gelir, servet, madde, kıymet, evrak ve işlemler üzerinden vergi istenmesi veya alınmasıdır.
4. Vergilendirme veya muafiyet döneminde hata: Aranan verginin ilgili bulunduğu vergilendirme döneminin yanlış gösterilmiş veya süre itibariyle eksik veya fazla hesaplanmış olmasıdır. Vergi mahkemesi, bölge idare mahkemesi ve Danıştaydan geçmiş olan muamelelerde vergi hataları bulunduğu takdirde, bu hatalar, yargı kararları kesinleşmiş olsa bile, evvelki maddelerde yazılı usul dairesinde düzeltilebilir. Şu kadar ki; düzeltmenin yapılabilmesi için hatalar hakkında anılan yargı mercileri tarafından bir karar verilmemiş olması şarttır.
Ne zamana kadar düzeltme talebinde bulunabilirim?
213 Sayılı Vergi usul Kanununun 114 üncü maddesinde yazılı 5 yıllık zamanaşımı süresi dolduktan sonra meydana çıkarılan vergi hataları düzeltilemez. Şu kadar ki, düzeltme zamanaşımı süresi: a) Zamanaşımı süresinin son yılı içinde tarh ve tebliğ edilen vergilerde hatanın yapıldığı; b) İlan yolu ile tebliğ edilip vergi mahkemesinde dava konusu yapılmaksızın tahakkuk eden vergilerde mükellefe ödeme emrinin tebliğ edildiği; c) İhbarname ve ödeme emri ilan yoluyla tebliğ edilen vergilerde 6183 sayılı Kanuna göre haczin yapıldığı; tarihten başlayarak bir yıldan aşağı olamaz.
Ceza Mahkemesinin Görevine Giren Vergi Suçları Nelerdir?
1-Kaçakçılık Suçları VUK M. 359
*Vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan; defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapılması,
*Gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açılması veya defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydedilmesi,
*Defter, kayıt ve belgelerin tahrif edilmesi veya gizlenmesi veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlenmesi veya bu belgelerin kullanılması
*Vergi kanunları uyarınca tutulan veya düzenlenen ve saklama ve ibraz mecburiyeti bulunan defter, kayıt ve belgelerin yok edilmesi veya defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar konulması veya hiç yaprak konulmaması veya belgelerin asıl veya suretlerinin tamamen veya kısmen sahte olarak düzenlenmesi veya bu belgelerin kullanılması,
*213 Sayılı Kanun hükümlerine göre ancak Maliye Bakanlığı ile anlaşması bulunan kişilerin basabileceği belgeleri, Bakanlık ile anlaşması olmadığı halde basmak veya bilerek kullanmak.
*Sahte fatura düzenleme ve kullanmak VUK 359 anlamında suç sayılmıştır.
Herhangi bir mal veya hizmet teslimi olmadığı halde, mal veya hizmet tesliminde bulunulmuş gibi düzenlenen fatura sahte faturadır. Sahte faturanın başka bir çeşidi de muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge, faturadır. Sahte faturadan kasıt, faturanın sahte para örneğinde olduğu gibi devlet makamları kabul edilmeyen bir belge olması değil, mal karşılığı kesilmemiş olmasıdır. Yani malı (A) dan aldığınız halde faturayı (B) den alıyorsanız sahte faturadan bahsedilir. Ya da (A) dan aldığınız 1000 kg. mal karşılığı 500 kg. mal tutarı kadar faturayı yine (A)dan almanız da, muhteviyatı itibari ile sahte fatura olarak kabul edilmektedir.
Vergi Usul Kanunun 359 ncu maddesine göre, sahte fatura düzenlemek ve kullanmak, hapis cezasını gerektiren bir suçtur. Ancak şartları varsa, hükmün açıklanmasının geri bırakılması, erteleme veya paraya çevirme kararları da verilebilir.
2-Vergi Mahremiyetini İhlal (VUK.m.5, VUK. m. 362, TCK.m.239)
3-Mükelleflerin Özel İşlerini Yapma (VUK.m.6/son, 363, TCK.m.257)
4-Haysiyet Ve Şerefe Tecavüz (VUK.m.5, TCK.m. 125)
5-Ekim Sayım Beyanlarını Denetlememe (VUK.m.246, TCK.m. 257)
Ayrıntılı açıklamalar için lütfen makaleler kısmından Vergi Suçu kavramının Türk Ceza Hukuku Bağlamında Değerlendirilmesi konulu makalemize bakınız.